ماموریت عرفان حلقه:

در عرفان حلقه عنوان می­شود که «یکی از رسالت­های ما اعتلای عرفان ایران است»[۱]. هم چنین مولف عرفان کیهانی پیشگفتار کتابش را تحت عنوان «ایران و دنیای عرفان» تنظیم نموده است که بحث مفصلی در مورد «عرفان ایران» است. در همین مقدمه پیش از ۱۰ بار واژه «عرفان ایران» تکرار شده است. آنچه در این باب قابل ذکر است نگاه مولف به عرفان است.

روشن است که تمامی آیین­ها و مکاتبی که نوعی از معنویت را عرضه کرده­اند، در ابتدا کار خود را از مکان جغرافیایی خاصی شروع کرده­اند و ایرادی ندارد که ما خاستگاه یک آیین را کشوری خاص یا منطقه جفرافیایی خاص بدانیم. اما جغرافیا تعیین کننده هویت یک عرفان نیست و برای بیان حقیقتِ یک عرفان از آموزه­ها و تعالیم و مضامین باید صحبت شود، نه از خاستگاه جغرافیایی آن.

مهمترین سوالی که در اینجا از مولف کتاب قابل پرسش است این است که آیا عرفان بر آمده از دین است یا از جغرافیا؟ به عبارت روشن­تر برای عارف شدن باید سراغ دین رفت و تعریف عرفان را از متون دینی جویا شد یا این که عرفان ارتباطی با ادیان ندارد و مستقل از دین هم می­توان جویای عرفان شد؟

واضح است اگر کسی ماهیت عرفان را دینی بداند و حقیقت عرفان را دینداری بداند در آن صورت بیش از آن که بر جغرافیا تاکید کند، بر دین متمرکز می­شود و ماموریت خود را احیای آموزه­های دینی (که پشتوانه عرفان محسوب محسوب می شود) معرفی می­کند. لازم است مطلب بالا را با بیان دیگری توضیح دهیم:

آیا جوهره عرفان، حقیقتی است که فقط در دین و دینداری یافت می­شود یا این که بدون دین و آموزه­های وحیانی هم می­توان به ساحت عرفان قدم گذاشت؟

با نگاه به متون عرفان حلقه روشن می­شود که آموزه­های وحیانی و تعالیم دینی حداکثر موّید عرفان­اند، نه مصدر و زیر بنای عرفان. در عرفان حلقه گفته می­شود که نه تنها خاستگاه و زادگاه عرفان حلقه، بلکه ماهیت این جریان و هویت آن، ایرانی است.

آنچه از شواهد دینی و اسلامی در متون عرفان حلقه منعکس شده است، تنها با این نگاه است که ادیان الهی تایید کننده عرفان­اند و عرفان را پذیرفته­اند، نه این که راه انحصاری عرفان از ادیان می­گذرد. به همین جهت است که پیروان دیگر مکاتب مانند مسیحیت و یهودیت، بدون اینکه احساس کنند به دین داری ـ طبق آموزه­های دینی خودشان ـ نیازی دارند، با هدف دست یافتن به عرفان، در جلسات عرفان حلقه حضور می­یابند.

در عرفان حلقه از یک سو به شریعت و آداب و مناسک ادیان دعوت نمی­شود و اساساً خود را با اعتقادات و مبانی هیچ یک از ادیان درگیر نمی­کنند و از سوی دیگر تعالیم و آموزه­های خود را نجات بخش و برای کسب رشد و تعالی، کافی می­دانند و پایان راه در عرفان حلقه را کمال می­دانند. چنان که آمده است: «هدف از این شاخه عرفانی (عرفان حلقه) کمک به انسان در راه رسیدن به کمال و تعالی است، حرکتی از عالم کثرت به وحدت». [۲]

جمله فوق حکایت گر این است که تعلیمات خود را ـ بدون اینکه به آموزه­های مطرح شده در ادیان نیاز ضروری پیدا شود ـ برای تکامل کافی می­دانند. بنابراین استفاده از آیات قرآن و روایات در متون عرفان حلقه، در حد شاهد و قرینه است نه در حد دلیل.[۳]

[۱] . انسان از منظر دیگر ص ۶۰

[۲] . عرفان کیهانی ص ۵۶

[۳] – حمزه شریفی دوست