نگاه یهودی مسیحی به شیطان
قرابت نگرش عرفان حلقه و نگرش یهودی ـ مسیحی درباره شیطان از مباحث قابل تحلیل در عرفان حلقه است. در نگاه یهودی-مسیحی شیطان یک فرشته است که در داستان آدم(ع) و حوا، نقش یک منجی را برای نوع بشر بازی می کند و با راهنمایی آن دو به سمت میوه درخت معرفت ! آن ها را از باطن امور آگاه و از یوغ بندگی استثمارگونه خداوند رها می نماید. به روایت تورات شیطان در قالب یک مار وارد بهشت شد تا آدم و همسرش را فریب دهد. در اولین کتاب از اسفار پنجگانه تورات که به سفر پیدایش شهرت دارد، آمده است:
«و مار از همه حیوانات صحرا که یهوه خدا ساخته بود،هشیارتر بود و به زن گفت:”آیا خدا حقیقتا گفته است که از همه درختان باغ نخورید؟”. زن به مار گفت:”از میوه درختان باغ می خوریم، لکن از میوه درختی که در وسط باغ است خدا گفت که از آن مخورید و آن را لمس مکنید مبادا بمیرید”. مار به زن گفت:”هر آینه نخواهید مرد، بلکه خدا می داند در روزی که از آن بخورید، چشمان شما باز می شود و مانند خدا عارف به نیک و بد خواهید بود.” [۱]
در روایت گری تورات نکته قابل تاملی بدست می آید که طبق این نقل، خداوند پس از آن که از سرپیچی آدم و همسرش مطلع می شود، کلام شیطان را تائید نموده و رو به ملائکه خود می گوید:
“همانا انسان مثل یکی از ما شده است که عارف به نیک و بد گردیده. اینک مبادا دست خود را دراز کند و از درخت حیات نیز گرفته و بخورد و تا به ابد زنده ماند.”[۲]
رهبر عرفان حلقه صریحا از شیطان به عنوان کسی که به آدم درس هایی را آموخت و با نام معلم آدم نام می برد. روشن است که این نگرش زاییده نگاه یهودی مسیحی به شیطان است نه برآمده از قران ومتون اسلامی. در متون مقدس مسیح و یهودیت از شیطان، چهرهای به عنوان «معلم آدم» و «راهبر معرفت» و «راهنمای درخت دانش» تصویر میشود و به عنوان موجودی که می تواند علومی را به انسان بیاموزد و راهبر انسان به دسته ای از معلومات شود؛ مورد توجه قرار می گیرد. به عبارت دیگر، نه فقط در عهد عتیق (سفر پیدایش ۳ : ۲-۱۳) شیطان به عنوان « فرشتهای» معرفی شد که آدم را به درخت دانش دعوت کرد و قدمی او را به آزادی نزدیک نمود؛ بلکه شیطان در عمل معلم آدم شد و آدم از این حیث به معلم خویش مدیون است. البته چنین تصویری از شیطان مقدمه «تدوین ایدئولوژی شیطانی» در مغرب زمین شد و بدین گونه شیطان مظهر خرد و آگاهی معرفی شد و فرقه شیطان پرستی به همین نگرش شکل گرفت.
طبق این نگرش شیطان یک فرشته است؛ اما در نگرش قرانی شیطان یک جن است که در سایه عبادت هایش به جمع ملائک راه یافت. در متون عرفان حلقه از شیطان به عنوان ملک وفرشته یاد می شود که در حال انجام ماموریت الهی است.
«برای بوجود آمدن چرخه جهان دو قطبی(ملَک جاری کننده قانون تضاد)، وجود عامل تضاد ضرورت داشت و برای این منظور، ابلیس به فرمان سجده بر آدم اعتنا نکرد و این وظیفه را انجام داد.».
[۱] .عهد عتیق – سفر پیدایش – فصل ۳
[۲] . عهد عتیق – سفر پیدایش – فصل ۳
