بهداشت معنوی؛ تاکنون نزدیک به ۲۴۵ عنوان کتاب در موضوع نقد پیرامون عرفان‌های کاذب نوظهور در کشور منتشر شده است. این آثار در دو بخش کلی موضوع پژوهی و مورد پژوهی قابل تفکیک هستند. کتاب های نوع اول به بررسی موضوعات کلی پیرامون این جریان ها، همچون مفهوم شناسی، علل پیدایش، علل گرایش، راهکارهای مقابله و … پرداخته اند. دسته دوم به معرفی یک یا چند جریان از جریانات عرفان‌های کاذب اختصاص دارد.
نقد شیطان پرستی در رتبه نخست!
۶۵ عنوان از این کتاب ها (حدود ۲۶ درصد) به نقد و بررسی «شیطان‌پرستی» اختصاص دارد. این آثار از سال ۱۳۸۸ وارد عرصه نشر شده و تا سال ۱۳۹۲ با رشد فزاینده ای در انتشار آنان مواجهیم. مهم‌ترین عواملی که به رواج گسترده این کتاب‌ها که برخی از آن‌ها به چاپ بیستم نیز رسیدند، موج وسیع نقد و بررسی شیطان‌گرایی در رسانه‌ها و جوامع دانشجویی بود.
نقطه آغاز این موج را پخش مستندی به نام «شوک» با موضوع شیطان‌پرستی در ایران می‌توان عنوان کرد که در سال ۱۳۸۷ و از آنتن شبکه سوم سیما پخش شد. پس از آن نیز شاهد گشترش قارچ‌گونه محافل نقد شیطان‌پرستی و فراماسونری در کشور بودیم.
عمده نقدهای منتشره در موضوع شیطان‌پرستی، چه در حوزه مکتوب و چه در کارگاه‌ها و برنامه‌های چندرسانه‌ای، از توصیف غلط این پدیده رنج می‌برد. بسیاری از نمادها به نفع این جریان مصادره و تا مدتی تب نمادگرایی و معرفی نمادهای شیطان‌پرستی در اقصی نقاط کشور به چشم می‌خورد.
البته شکل‌گیری چنین فضای نقد غلوآمیز پیرامون این پدیده، در آمریکا، به عنوان مهد شکل‌گیری مهم‌ترین فرقه‌های شیطان‌پرستی دوران معاصر، نیز سابقه داشته که آنتونی موریارتی مولف کتاب «روانشناسی ساتانیسم»[۱] به آن اشاره کرده است. این که جریان شیطان‌گرایی و حامیان اصلی پشت پرده آن از جنجال‌های خبری و رسانه ای پیرامون آن چه اهدافی را دنبال می‌کنند را می‌توانید در بخش سوم «کتاب بی‌نقاب: نگاهی دقیق‌تر به جریان شیطان‌گرایی»[۲] با عنوان «جایگاه شیطان‌گرایی در پازل معنویت‌های نوظهور» دنبال نمائید.
اگرچه در سال‌های اخیر شاهد افول نشر کتاب‌هایی در نقد شیطان‌پرستی هستیم، با این وجود همچنان آثاری در این حوزه منتشر می‌شوند. متاسفانه بودجه انتشار برخی از این آثار از سوی برخی مراکز منتسب به مراکز دولتی و حاکمیتی همچون برخی مراکز پژوهشی منتسب به سازمان عقیدتی ارتش و سپاه هستیم.
در حالی با حجم گسترده کتاب‌های منتشر شده در نقد شیطان‌گرایی مواجه هستیم که طبق آخرین برآوردهای مراکز تخصصی پژوهشی در موضوع عرفان‌های کاذب، این جریان یکی از کم آسیب‌ترین جریان‌های عرفانی کاذب در کشور است.
وضعیت نقد سایر معنویت‌های نوظهور در عرصه مکتوب
در نقطه مقابل سه جریان «تفکر نوین»، «یوگا» و فرقه «عرفان حلقه (کیهانی)» دارای بیشترین گستردگی در کشور هستند. البته جریان عرفان حلقه با توجه ماهیت و ساختار فرقه‌ای حاکم بر آن، اطلاع‌رسانی‌های صورت گرفته و برخوردهای متناسب دستگاه قضایی در سال‌های اخیر تا حدود زیادی کنترل شده است.
ولی دو جریان «یوگا» و «تفکر نوین» با ماهیت فرهنگی خود، در پوشش ورزش و مباحث روانشناختی خود را از تیررس حساسیت‌های لازم دور نگه داشته اند.
با نگاهی به لیست آثار منتشر شده در نقد عرفان‌های کاذب در کشور، ۱۹ اثر در نقد عرفان حلقه مشاهده می‌شود، که حجم نسبتا مناسبی دارد. در مقابل تنها ۹ کتاب در نقد جریان «تفکر نوین»، مخصوصا در نقد آموزه «قانون جذب»، منتشر شده و ۴ اثر به نقد یوگا اختصاص یافته است.
این آمار در حالی است که تاکنون بیش از ۴۰۰ عنوان کتاب، با موضوع مستقیم ترویج یوگا در کشور به چاپ رسیده است؛ و آمار آثار منتشر شده در حوزه نشر «تفکرنوین» تقریبا از شمارش خارج است.
در زمینه کتب ترویجی در حوزه جریان تفکر نوین، تنها می‌توان به شناسایی بیش از ۱۰۰ نویسنده خارجی اشاره کرد که آثارشان به فارسی ترجمه شده است. قطعا نام نویسندگانی چون وین دایر، دیپاک چوپرا، لوئیز هی، برایان تریسی و …. و کتاب‌هایی چون راز، گفتگو با خدا، رازهایی درباره زنان و مردان، شفای زندگی، نیمه تاریک وجود و …. برای خوانندگان این سطور نیز آشناست.
عدم توجه به مسائل جاری جامعه در انتخاب موضوعات پژوهشی توسط پژوهشگران و سیاست‌گذاری‌‍های نامناسب مراکز پژوهشی در تصویب طرح‌های پژوهشی، در کنار عدم رعایت پارامترهای روش تحقیق علمی از عمده دلایل این آشفتگی پژوهشی در حوزه نقد عرفان‌های نوظهور است.
در پایان ذکر این نکته نیز خالی از لطف نبوده که انتشار یک اثر پژوهشی در نقد عرفان‌های کاذب، شاید اولین گام در مقابله با این پدیده‌های انحرافی باشد؛ ولی قطعا آخرین گام نیست. فرآوری محتوای موجود در این آثار و روشنگری افکار عمومی نسبت به خطرات و آسیب‌های این سراب‌های معنوی، قدم‌های بعدی است که همت فعالان رسانه‌ای و فرهنگی را طلب می‌کند.
پی‌نوشت‌ها:
[۱] . روانشناسی ساتانیسم: راهنمای والدین، مشاوران، روحانیان و معلمان، مترجم: مهدی گنجی، ویراستار: حمزه گنجی، تهران: نشر ساوالان، ۱۳۸۹
[۲] . بی‌نقاب: نگاهی دقیق‌تر به شیطان‌گرایی، حسین عرب، قم: صهبای یقین، ۱۳۹۳
لینک‌های مرتبط:
بی‌نقاب نگاهی دقیق‌تر به جریان شیطان‌گرایی
