بهداشت معنوی؛ شبه‌آیین اکنکار که از عرفانهای نوپدید و نوظهور آمریکایی است، باورهای بسیاری از ادیان و عرفانها را گردآورده است تا معجونی از همه ادیان باشد. معجون بودن این فرقه موجب شده است تا بنیان‌گذار آن و نیز جانشینان وی ادعاهایی که این فرقه را به دین بودن نزدیک می‌کند، مطرح سازند. این نوشته بر آن است تا با بیان اوصاف، شگردها و روش‌هایی که این شبه آیین را به تعریف دین نزدیک می‌کند، تناقض دین نبودن ظاهری، و دین بودن آشکار آن را روشن کند. در این مقاله، با تطبیق باورهای اکنکار با مؤلفههای مهمی که در تعریف‌های دین شمرده‌شده است، نشانههایی از ادعای دین بودن اکنکار ارائه میشود. سپس با بررسی اهداف معهود سردمداران این شبه آیین و ویژگیهایی که برای آن برمی‌شمارند، از باور پنهانی دین بودن اکنکار پرده برداشته میشود.
آموزش‌هایی در جهت ذهن‌شویی
آموزش‌های پیچیده که با روشهای بسیار متفاوت، صورت می‌گیرد از دیگر ترفندهای اصلاح‌گری باورهای این شبه‌آیین میباشد. در اینجا به برخی از این روش‌ها اشاره میکنیم:
دیسکورس
دیسکورس جزوه‌ای است که در آن استاد حقِ در قید حیات، آموزش‌های اولیه و لازم را به اکیست‌ها ارائه می‌دهد. در واقع، دیسکورس اولین ارتباط بین چلا و ماهانتا به‌‌شمار می‌آید. در این آموزش‌نامه‌ها، افزون بر آموزش مفاهیم و عقاید اکنکار، به پرسش‌های چلا پاسخ داده میشود. دیسکورس آموزشنامهای محرمانه است که بین استاد و چلا وجود دارد.
متقاضی عضویت اکنکار قبل از اینکه به‌منزله چلا یا اکیست در این گروه پذیرفته شود، باید به مدت دو سال در اکنکار مطالعه کند. سیر مطالعات افراد با مطالعه دیسکورس‌های خصوصی آغاز میشود. این دیسکورس‌ها حاوی مطالبی پیرامون سفر روح و راه پنهان خداست. این سیر دوساله، برای وصل اول او کفایت می‌کند؛ اما برای دریافت وصلهای بعدی، باید مطالعات فراوان دیگری را همراه با روش‌ها، تمرین‌ها و آموزش‌های دیگر داشته باشد.
ست سنگ
استاد اک یا ماهانتا یک سری آموزش‌های مستقیم به برخی از چلاهای برگزیده خود ارائه می‌دهد. در این کلاس‌ها، شاگردانی شرکت می‌کنند که ارادت خود را به اک و ماهانتا ثابت کرده باشند. این کلاس‌ها یا محافلی را که به‌طور رسمی بین ماهانتا و مریدان او برگزار می‌گردد، کلاس‌های «ست سنگ» می‌گویند. یکی از معانی ست سنگ را «وحدت با استاد اک در قید حیات» می‌دانند. البته این وحدت و یگانگی با استاد، در ضمن گردهمایی خاصی شکل می‌گیرد. وحدت با استاد در کنار سرسپردگی به اک، «تثلیثِ» مشهور اک را می‌سازد.
میتوان این نوع از کلاس‌های ست سنگ را با حلقه‌های «مرید و مراد‌بازی» و «سرسپردگی» مقایسه کرد که در برخی از فرقه‌های انحرافی وجود دارد. شریعت ـ کتاب مقدس ادعایی اک ـ درباره اهمیت ست سنگ سخنان فراوانی دارد؛ گاه از آن با عنوان «قدرت حیات‌بخش اک» یاد می‌کند و گاه آن را «کلید واقعی گشودن راز آثار اکنکار» برمی‌شمارد.
اکنکار به‌منظور ترغیب اکیست‌های برگزیده برای پیوستن به حلقه‌های «مرید بازی ست سنگ» سازوکار جالبی دارد؛ سخن گفتن درباره اهمیت این حلقه‌ها، یکی از این شگردهاست: «ست سنگ اک برای چلا از اهمیت زیادی برخوردار است؛ چون جزئی از حضور او در کار اکنکار است». همچنین منوط کردن حضور در اکنکار به شرکت در این حلقه‌ها ترفند دیگر آن است: «[حضور در ست سنگ] جزئی از حضور او در کار اکنکار است».
مزایایی نیز برای حضور در این حلقه‌ها برشمرده‌اند؛ مانند: شکوفا شدن بالقوه‌های حقیقی چلا با حضور در ست سنگ، دریافت برکات واقعی، نزول فیض سوگماد، جوانه زدن معنویت درون قلب چلا، تصفیه شدن درون چلا و تبدیل‌شدن به ابزار سوگماد که نهایت آمال اکنکار است. البته درآمدهایی که از تشکیل این کلاس‌ها عاید مؤسسه اکنکار میشود، از مزایای غیرقابل چشم‌پوشی این کلاسهاست.
حکمت زبان زرین
حکمت زبان زرین، جالبترین نوع از آموزش‌های درونی اکنکار به شمار می‌رود. در این آموزش، ادعا میشود بسیاری از وقایعی که در اطراف ما به وقوع می‌پیوندد، همه توسط استاد درون انجام گرفته است. استاد با تصرف در وقایع، پیام خاصی را به چلا منتقل کرده است تا او به واقعیت یا پاسخی دست یابد. بسیاری از مواردی که در این قسم نقل شده است، نشان می‌دهد اکنکار برای نفوذ در زندگی اکیست‌ها از تمامی ظرفیت‌های ممکن سود جسته است. یک اکیست با توجه به باورها و اعتقاداتی که پیدا می‌کند، حتی در کوچک‌ترین اتفاقات زندگی خود اک را دخیل می‌بیند. این نوع نگرش و باورداشت، سرسپردگی چلا به اک را فزونی می‌بخشد.
حکمت زبان زرین، پدیده‌ای است که ردیابی رهنمودهای معنوی در حوادث دنیوی و روزمره را آموزش می‌دهد. برای مثال، فرض کنید از فروشگاهی خرید می‌کنید و متصدی فروشگاه ناگهان به شما خیره میشود. این عمل فروشنده برای شما حاوی پیام خاصی است. این اک است که از طریق فروشنده ـ‌که ناخواسته مجرا قرار گرفته‌ـ با شما حرف می‌زند. نمونه دیگر اینکه، رادیو را روشن کرده، به ترانهای عامیانه گوش می‌دهید که از لابه‌لای کلمات ترانه، پیامی به شما الهام میشود؛ پیامی که راه‌حل مشکل شماست. با قلبی گشاده قادر به شنیدن صدای روح الهی خواهید بود که از طریق حکمت زبان زرین با شما سخن می‌گوید.
رویای بیداری
از دیگر شیوه‌های آموزشی که اکنکار مدعی است برای آموزش اکیست‌ها عمل می‌کند، رویای بیداری است. شباهت فراوانی بین رویای بیداری و حکمت زبان زرین وجود دارد؛ اما تفاوت‌هایی نیز برای آن برشمرده‌اند: کمی تغییر در اصلِ حکمتِ زبان زرین، رویای بیداری را می‌سازد. فرض کنید که عکس پروانهای را به شما نشان می‌دهند، اما در ذهن شما پروانه شبیه زنبورعسل (Bee) است که با حرف B شروع میشود.
چند ساعت بعد می‌شنوید که همسرتان مرتباً در حرف‌هایش حرف ب را تکرار می‌کند. بالاخره هفته بعد دوستی تماس می‌گیرد و می‌گوید که بهتر است برای رفع فلان مسئله، ویتامین «ب» مصرف کنید. در اینجا رابطه بین این سه حادثه مشخص می‌گردد. شما شروع به مصرف ویتامین «ب» می‌کنید و مشکلی که برای حل آن درخواست کمک کرده بودید، برطرف می‌گردد. روح یا خویش برتر، حوادث نمادین را به یکدیگر ارتباط می‌دهد تا پیغام خاصی راه خود را به سوی ذهن بازنماید. این مثالی از رؤیای بیداری بود.
کشف این نوع ارتباط در پدیده‌ها، کار بسیار پیچیده و مشکلی است. به‌جرئت میتوان کارساز بودن این نوع آموزش را با پرسش مواجه ساخت؛ اول اینکه کشف چنین ارتباطی، آموزش‌های تقویت حافظه و یا یادداشت‌برداری را می‌طلبد که اکنکار در رویاپردازی بدان می‌پردازد؛ دوم اینکه از یک واقعه و پدیده، شاید به تعداد افراد بشر بتوان پیوندها و ربط‌های متفاوتی ارائه داد. با این تشتت و چند دهگانگی چگونه میتوان دیگران را آموزش داد؟
ادامه دارد…
منبع: فصلنامه معرفت ادیان
لینک‌های مرتبط:
سیری در آراء و اندیشه‌های فرقه اکنکار (۱)
